Proeven | Plaas' vermannen

Proeven van taal: het soort die

3 nov 2017

Waar gehakt wordt, vallen spaanders. ’n Taalfout is dan ook best te vergeven, zeker als je weet dat iemand veel moet schrijven en nog snel ook – journalisten moeten nu eenmaal heel wat hakken. Tegelijk slaat ook de kritische lezer de plank wel ‘ns mis. Dan lees ik iets waarvan ik denk: “hé, dat is fout”, om meteen daarna alweer te bedenken: “nee, toch niet, het lijkt maar zo.” Vandaag gebeurde het allebei: ik vergiste me en zag tegelijk tóch een taalfout.

woordgeslacht

Het gaat om bovenstaande zin. “Het merkwaardige is dat de nieuwe apensoort meer lijkt op het soort die leeft op Borneo,” schrijft de NOS, en al lezende bleef mijn oog hangen op “het soort”. Ja, dat kan ook, ik was me er meteen wel van bewust: “het soort” is niet fout. Toch had ik “de soort” verwacht. Beide versies zijn correct, tot zover is er dus eigenlijk juist geen probleem, ik was zelf overijverig.

Maar dan: die. Er staat: “het soort die”. Dat gaat toch zeker niet, je kunt naar een het-woord alleen met dat verwijzen en nooit met die. Hier is er dus toch ’n fout in het stukje geslopen, een fout die tegelijk lijkt te spelen met mijn eigen verwarring: is het nu “de” of “het soort”? Alsof de journalist gedacht heeft: ik doe het maar gewoon allebei, ik schrijf “het soort die”. Volgende keer “de soort dat”?

Proeven van taal: Had bij de NOS

8 okt 2017

’n Taalobservatie duurt zo lang als de verwarring over een zin duurt. Neem nu dit nieuwsfeitje, over de Australische politie (rechts):

taal-bij-NOS

Ik las dat eerst anders. “De politie had de site kunnen overnemen,” voor mij betekent dat: ze hadden de gelegenheid, maar ze hebben het niet gedaan. “Hadden” in combinatie met “kunnen”, dat gebruik ik eigenlijk altijd in die betekenis: het kón, maar het gebeurde niet. Hier had een eenvoudige verleden tijd volstaan (“kon de site overnemen”), of een combinatie met “heeft” (“heeft de site kunnen overnemen”).

Dat bracht twee recente artikelen op Neerlandistiek.nl in herinnering, beide van de hand van Marc van Oostendorp, beide over een sonnet. Het eerste, over Nijhoffs De moeder en de vrouw, ging over het gebruik van de verleden tijd om ’n irrealis uit te drukken, waar ook het “had” dat ik meende te herkennen onder zou kunnen vallen (O, dat daar mijn moeder voer). Het tweede over een gedicht van Van Ostaijen, waarbij Van Oostendorp opmerkte dat eerst de voltooid tegenwoordige tijd werd gebruikt om over te gaan op de gewone verleden tijd, iets wat in dit nieuwsartikel ook had kunnen helpen (Meenge mooie meid heeft door de domme, lange nacht)

En dan had ik het hier ook nog over “kunnen overnemen” kunnen hebben, dat zou ik als Nederlander eerder opsplitsen: “over kunnen nemen”, zodat het werkwoordelijke deel bij elkaar staat. Maar een Vlaming zou daar anders over denken, daar is “kunnen overnemen” het meest gebruikelijk.

Bier proeven: Naaldèn

21 dec 2016

Nieuw bier sijpelt Alkmaar binnen: brouwerij Zeglis heeft twee nieuwe bieren losgelaten in de Kaasstad, maar vertelt er niet precies bij waar en wanneer, het is de bedoeling dat de fans ernaar zoeken. Nou. Mij niet gezien: ik drink het nú, terwijl ik dit schrijf, en de brouwer zit naast me. Ik benut mijn privileges in plaats van te speuren.

Naalden Dennenbier

Naalden is een dennenbier. Dat proef je: tussen de fruitige hop en de zachte Weense mout prikkelen dennennaalden onweerstaanbaar.

“Naaldèn,” zei ik, “de klemtoon op dèn, omdat je dennen proeft.”
“Zo spreek ik het ook uit,” zei de brouwer.

Zo is ’n vrolijk snobisme geboren: de echte kenner, die het bier weet te vinden en te waarderen, zegt Naaldèn. Wie wil er dan nog náálden zeggen?

Taal proeven: “dat” bij de NOS

20 dec 2016

Naast langere blogs wil ik op deze site ook kortere opmerkingen gaan plaatsen, om van te proeven. Vandaag ’n merkwaardige zin bij de NOS: Dit is kasteel Himeji, dat staat op de werelderfgoedlijst.

taal-NOS

Die zin zou ik lezen als: op de werelderfgoedlijst staat vermeld dat dit kasteel Himeji is. Maar ik denk dat de NOS het anders bedoeld heeft. Het aardige is dat de oplossing heel eenvoudig is: verplaats staat naar achteren en de betekenis is duidelijk.

Tag Proeven