De kindertaal van Siem: de eerste dagen

Tien dagen geleden werd ik vader. Mijn zoon heet Siem en ik vind álles interessant aan hem. Veel vind ik interessant dat maar beter binnenskamers of -luiers kan blijven, maar de kindertaal van Siem is vast ook voor anderen relevant. De lezers van mijn blog vertel ik dan ook graag over Siems prille taalontwikkeling, van het eerste schreien tot de vroegwijze volzinnen die vast later komen.

Siems kindertaal bij thuiskomst

Toen Siem werd geboren huilde hij niet eens, hij brabbelde en snikte, eerst onrustig, toen kalm net onder zijn moeders gezicht. De nacht na zijn geboorte sliep hij nog in het ziekenhuis, de volgende dag zou hij thuiskomen in een thuis dat hij niet eens kende. Daar was ik en ik boende er, ik versierde de kamer en plakte zijn naam op de deur: vol verheuging wachtte ik op de auto van de vriendin die moeder en zoon zou rijden. En toen was Siem thuis.

Honger heeft een baby die eerste uren nog niet echt. Een pasgeborene heeft reserves, eten doet ’t kind dan nog vooral om de melkproductie bij z’n moeder op gang te brengen. Er was dus eerst ook nog helemaal geen taal bij Siem. Maar die eerste nacht riep hij voor het eerst luid om eten. En dat deed hij meteen met een woord, een woord dat ik de hele week ben blijven horen. In fonetisch schrift zou ik dit woord zo noteren:

[aˈlæ]

De eerste, onbeklemtoonde /a/ kan soms naar een middenklinker neigen, ongeveer /ə/; soms is het dezelfde klinker als de /æ/ ná de /l/. Het woord zou men ook als “alae” kunnen spellen, of, voor wie in de kindertaal een religieuze boodschap vermoedt, als “allah”.

De taalkunde achter alae

Dit alae is geen universeel kinderwoord, elke zuigeling heeft zo z’n eigen hongerhuiltje en lang niet elke zuigeling articuleert zo duidelijk een /l/. Maar toch is Siems eerste woord toch weer geen héél grote verrassing. De klank staat in direct verband met de mondstand van de hongerige pasgeborene: de tong omlaag, de lippen ontspannen, niet ver van het geeuwen verwijderd. Vaak geeuwt een baby dan ook voor hij toehapt op de borst die hem voeden zal. En geeuwen kun je, ook als volwassene, nog opwekken door je tong omlaag te drukken en je lippen te ontspannen. Wie dat doet, en tegelijk zijn stem laat horen, slaakt een kreetje dat lijkt op alae. De Engelse “a” eigenlijk, zoals ik hem op school wel kreeg uitgelegd: je lippen als “a”, je tong als “è”, het resultaat is /æ/.

Verrassender is de klemtoon van Siems woord alae. Die ligt op de laatste lettergreep. We weten dat kinderen in hun eerste taaluitingen het klemtoonpatroon van hun moedertaal volgen, nog voor ze die taal spreken. Voor het Nederlands verwacht je dan een klemtoon vooraan. Toch denk ik dat Siem wel juist zit, en tóch een Nederlands patroon volgt: lae is de kern van zijn uiting, daar hoort dan een aanloopje voor, als een lidwoord dus, of als een persoonlijk voornaamwoord. Dat is hoe het in Nederlandse zinnen gaat. Zo bezien is zijn eerste woordje dus niet alae, maar zijn eerste woordgroep wel a lae.

Is dit taal?

Natuurlijk, iedere vader overschat zijn kind. Dat moet ook, dat hoort bij de liefde en de trots waar Siem recht op heeft. De nuchtere toeschouwer zal zeggen: een echte taaluiting is alae, of a lae, toch niet. Het is een kreet die door de tong een vorm krijgt die daar in de verte aan doet denken. Maar toch, maar toch. Érgens moet Siems kindertaal beginnen. Voor dit blog begint die taal dus met a lae. Dat woord zal hij later natuurlijk wel verleren, tenzij we alsnog besluiten hem Franstalig te maken. Dan zal lae later lait worden en toch hetzelfde blijven betekenen.