Het oudste boek

Het oudste boek van Europa is verkocht. Dat is in de Nederlandse kranten te lezen en ongetwijfeld ook in die uit andere landen. Het oudste boek van Europa, dat gaat ons allemaal aan. Zoiets is toch uniek, nietwaar?

Het gaat om ’n Engels boek, het Evangelie van Cuthbert. Het is geschreven in het Latijn. Het handschrift komt uit de zevende eeuw, dus oud is het zeker. Het werd geschreven op het mooie eiland Lindisfarne, in het hoge noorden van Engeland. De kopers – de eerbiedwaardige British Library – hadden er negen miljoen pond voor over. Zoiets bijzonders mag wat kosten.

Maar hoe bijzonder is het nu eigenlijk? Is dit werkelijk het oudste boek van Europa? De British Library zegt van wel, en als je nu “oudste boek van Europa” googelt krijg je massa’s Nederlandse artikelen die de British Library napraten. Als er maar één bron is kun je je afvragen hoe betrouwbaar die is. Zouden ze daar bij de British Library niet gewoon ’n beetje chauvinistisch zijn?

Als je nu met Google wat over andere kandidaten voor de titel wilt vinden, zink je in ’n zee van verwijzingen naar het Evangelie van Cuthbert. Dat heeft de British Library al voor mekaar. Maar ja, wat is dat ook, “het oudste boek van Europa”? Wat is een boek?

Boeken bestaan in Europa nog niet zo lang als het schrift. Zelfs de Romeinen gebruikten aanvankelijk nog lange rollen om hun teksten op te bewaren. Toch waren zij waarschijnlijk de eersten die met het idee kwamen om een stapel teksten aan elkaar te verbinden met een band, zodat ze doorbladerbaar waren. In eerste instantie deden ze dat met wastafeltjes. Dat leverde zware schriften op, die wel herbruikbaar waren, omdat wat je in de was graveerde nu eenmaal prima te wissen en te wassen was. Maar voor het serieuze werk werden perkamenten bundels vervaardigd: de eerste boeken, de codices.

Zo’n codex was natuurlijk een handschrift, geen gedrukt boek. Maar dat is dat Evangelie van Cuthbert ook niet, dus dat zal het punt niet wezen. En Cuthberts evangelie is zeker niet het oudste handschrift. Een beroemd handschrift dat ik zelf graag eens in handen zou hebben is de Gotische Bijbelvertaling, de Codex Argenteus. Dat is een echt boek, met de evangelisten erin. De auteur is Wulfila, de man die ijverig de Bijbel vertaalde in zijn moedertaal en daarmee de eerste lange tekst in het Germaans schreef – of toch tenminste de eerste die bewaard gebleven is.

De Codex Argenteus werd rond het jaar 500 vervaardigd, toch anderhalve eeuw eerder dan dat Engelse evangelie. Het onttroont Cuthbert gemakkelijk. Het wordt niet in Engeland, maar in Zweden bewaard, dus voor de Angelsaksische pers valt er niks mee te behalen. Maar zelfs deze codex is niet de oudste in z’n soort, bijlange niet. Misschien wordt de alleroudste dan toch nog ergens in Engeland bewaard.

Natuurlijk gaat ’t me niet eens om het superlatief. Het oudste boek, wat is dat nou voor titel. Waar het mij om gaat is dat de Engelse bron zo gemakkelijk voor waar wordt aangenomen door de internationale pers. Zo kan iedere chauvinist z’n claims wel verspreiden. Google geeft ze al gauw gelijk. Tot Google dit blog heeft opgemerkt, natuurlijk.