standaardtaal | Plaas' vermannen

De tekstschrijver en correct Nederlands

5 aug 2017

Er zijn verschillende zaken die je als tekstschrijver goed moet kunnen. Dat SEO tegenwoordig erg belangrijk is (voor webteksten, in elk geval), dat kunt u elders op deze site al lezen. Dat enig talent om veel over hetzelfde te kunnen schrijven ook geen overbodige luxe is, dat spreekt redelijk voor zich (maar zie ook mijn verhaal over content en kwaliteit). Wat je ook moet kunnen, daar is iedereen het toch wel over eens, is correct Nederlands schrijven. Maar hoe belangrijk is dat nou echt?

Taal: de regels of de natuur?

Ik ben een taalspecialist, maar dat betekent nou net niet dat ik me uitsluitend met correct taalgebruik bezighoud. Ik bekijk de taal ook op een wetenschappelijke manier, als een natuurfenomeen, taal kan (en mag) veranderen. Ik vind taalvariatie interessant, doe onderzoek naar dialect, heb zeker niet over alles meteen een oordeel klaar. Zo sta ik ook niet meteen afwijzend tegen zinnen als „hun staan daar”, ik vind ze eerst en vooral interessant en probeer zulk taalgebruik te analyseren.

Dat alles stelt een potentiële opdrachtgever vast niet meteen gerust. Iemand die dat gevreesde „hun” interessant vindt, kun je die het schrijven van correct Nederlands wel toevertrouwen? Ik zou zeggen van wel. Ik bestudeer allerlei taalverschijnselen zonder oordeel, maar dat kan ik niet zonder de norm dondersgoed te kennen. En ik pas de norm ook toe, want ik weet dat dat goed is voor mijn opdrachtgevers. Correct taalgebruik is namelijk echt belangrijk.

Correct taalgebruik: meer dan beleefdheid

In de gewone omgang, in de mails die we elkaar sturen bijvoorbeeld, is correct Nederlands vooral ’n kwestie van beleefdheid. Het staat netjes en het maakt het voor de ontvanger ook makkelijker leesbaar. Een halszaak is het niet, een tikfout wordt meestal niet erg gevonden, af en toe een slordigheidje vinden we in die context ook niet erg. Maar bij een professionele tekst ligt dat anders, daar is correct taalgebruik meer dan beleefdheid. Verderlezen…

Laat hun toch

8 dec 2016

hun Over hun hoor je taalliefhebbers eindeloos. “Hun” is niet goed, tenminste, niet wanneer het als onderwerp wordt gebruikt. “Hun staan daar,” dat kan niet. Daar hoor je, dat weet u best, “zij” te schrijven en ook te zeggen. Weg met hun, klinkt het dan, “hun” is zelfs tweede geworden in de taalwedstrijd Weg met dat woord, net ná “diervriendelijk vlees” weliswaar, dat is blijkbaar nog erger, maar toch: “hun” is niet geliefd.

Het kunstmatige hun

De verontwaardiging betreft, voor de duidelijkheid, “hun” als onderwerp, dus het “hun” in deze zinnen:

Hun staan daar
Hun zeggen dat zo.
Ik ken die gasten wel, hun komen ieder jaar hier.

Er is nog een andere, oudere hun-verwarring. Daarbij gaat het om het verschil tussen “hen” en “hun”, een verschil dat ik, dat geef ik zonder schaamte toe, ook altijd even op moet zoeken in een achterkamer van mijn taalgevoel, en dat ik nooit in praktijk breng. Dat hoeft gelukkig ook niet, de normbepalers hebben het laten varen, omdat zij net als ik weten dat dat verschil volkomen kunstmatig is. Over dat “hun” gaat het hier niet, wie meer over deze kapitale grap van ’n oude grammaticus wil weten leze hier maar verder.

Hun zijn net als jullie

Hier gaat het over het echte, levende hun, dat in correct Nederlands de bezitsvorm is (“Dat is hun boek”), maar in de spreektaal van Nederland (niet van België) ook heel vaak als onderwerpsvorm wordt gebruikt. Op zichzelf is dat trouwens niet vreemd, dat een bezitsvorm, of die van een meewerkend fan wel lijdend voorwerp, als onderwerpsvorm wordt gebruikt. We zien het ook bij jullie: Verderlezen…

Teruggevonden taallegende: taalgids Rotterdams

27 apr 2016

In mijn Leuvense jaren waren de colleges van Joop van der Horst, die Nederlandse taalkunde doceerde, altijd een evenement om naar uit te kijken. Joop – hij werd in de wandel altijd bij zijn, voor Vlamingen exotische, voornaam genoemd – maakte er een echte show van, in zijn colleges zat een opbouw, een verhaal met een begin en een eind, en altijd was er humor. Dat leverde ook een ironische spanning op: was alles wat ‘ie zei nou waar? Of ging de show ook in onze aantekeningen verder?

Taalgids Rotterdams

Rotterdam Leuvehaven

Een verhaal wat ik me altijd ben blijven herinneren is dat van de “taalgids Rotterdams”. Zo is het in mijn hoofd gaan heten, ik sluit niet uit dat ook ik er weer ’n show van heb gemaakt, want ironie lokt ironie uit. Maar het verhaal is gauw herverteld: in de oorlog wilden de Amerikaanse soldaten zich verstaanbaar kunnen maken bij de lokale bevolking van het moeizaam op de Duitsers heroverde Nederlandse taalgebied, en dus lieten ze een gidsje maken. De methode was simpel: een Nederlandse informant vertelde hen hoe zijn taal in elkaar zat en dat werd genoteerd. Verderlezen…

’t Noordeloos woordgeslacht

2 nov 2015

In de VPRO-gids staat altijd ’n stukje van A.L. Snijders, schrijver van korte verhalen maar voor de redactie van die gids geloof ik een columnist. Ik lees dat graag, Snijders beschrijft de wereld zo beheerst en berustend, in een vriendelijk Nederlands waar ik zelden iets op aan te merken heb. Ook nu wil ik dat niet doen, want hoewel Snijders volgens de letter van de wet een taalfout maakte, ben ik berustend genoeg om te weten dat hij dat eigenlijk niet deed.

Opvallend was het wel, het stukje waarop m’n oog bleef hangen toen ik van ’t weekend zijn verhaaltje las. “De taal is een stad,” schreef Snijders, “je woont er, je kent hem, maar je komt niet in alle straten en buurten.” Een fijne vergelijking natuurlijk, maar ik bleef naar dat “hem” kijken, niet omdat het nieuw was, maar eerder omdat het al de zoveelste “hem” was. Ik wist toen dat ik er vandaag over zou schrijven.

Vrouwelijke woorden in de standaardtaal

De Nederlandse standaardtaal staat niet al te ver van de dagelijkse spreektaal af, niet in Nederland tenminste (wel in Vlaanderen), maar ze bewaart soms wel relicten uit een ver verleden. Eén van die relicten is het vrouwelijk woordgeslacht. Dat is in de spreektaal allang terzijde geschoven, “de koe, hij geeft melk” wordt er gezegd, en als mensen standaardtaal moeten spreken gaan ze er van de weeromstuit mee knoeien (“Amsterdam en haar grachten”). Alleen in het zuiden, in Vlaanderen dus, wordt het vrouwelijk geslacht nog duidelijk onderscheiden in de omgangstaal, op manieren die er juist voor zorgen dat die omgangstaal zo van de schrijftaal verschilt (verbogen lidwoorden).

Stadsplanning volgens taalpurist Simon Stevin.

De Nederlandse lezer van mijn blog zal ’t nu onderhand wel vermoeden, maar nog niet zeker weten: “taal” en “stad” zijn beide vrouwelijke woorden. Snijders had dus ’n mooie, gelijkwaardige vergelijking klaarliggen, van twee vrouwelijkheden, en toch verwees hij daar toen naar met “hem”. Zijn verhaal was niet bedoeld spreektalig, enkele alinea’s verder schreef hij zelfs “te zijner tijd”, dat is schrijftaal en zelfs wat statig.

De taal gaat verloren als –

Verderlezen…

Tag standaardtaal