Dit is waarom, en wel hierom
Het zichtbaarste taalcontact is toch wel ontlening. Dat een woord als “contact” van oorsprong on-Nederlands is zie je zelfs aan de spelling, met twee keer een c. Iets minder zichtbaar, maar minstens zo gewoon, is de leenvertaling. Zo is “leenvertaling” een letterlijke vertaling van het Duitse Lehnübersetzung. Noch tegen leenwoorden, noch tegen leenvertalingen heb ik groot bezwaar, maar sommige verbazen me wel.
Zo is er een wetmatigheid, dat leenwoorden pas echt succesvol worden als ze op de één of andere manier “beter” zijn dan het oorspronkelijke woord. Het leenwoord is bijvoorbeeld preciezer, of het geeft een extra nuance aan. Het klinkt toch anders om iets not done te noemen dan “onaanvaardbaar”. Vaak worden leenwoorden succesvol omdat ze korter zijn. Vooral Engelse leenwoorden zijn heerlijk kort. “Afdrukken” is én een mond vol, én ambigu. Dan zeg je toch eerder printen. Ik ook.
Waarom onze taal beter is
Ook als kind had ik al allerlei taalvragen en die stelde ik dan aan volwassenen, tot vervelens toe. Zoals dat gaat bij Nederlandse kinderen, leerde ik dat op een overvloedig “Waarom?” uiteindelijk een kort “Daarom.” volgt. Helder, kort, niet ambigu: “daarom” hoort bij “waarom”. Voor extra nuance is er ook nog “hierom”. Een mooi driespan vormen die woorden: waarom, daarom, hierom.
Toen ik m’n eerste vreemde talen leerde verbaasde ik me erover dat die niet allemaal even efficiënt waren als het Nederlands. Op pourquoi kun je zo stellig niet reageren, “daarom” vertaal je als c’est pourquoi. In dat verder zo bondige Engels is het niet beter: bij why hoort that’s why, en this is why voor “hierom”. Ach! Nee, hier was het Nederlands toch echt de betere taal, vond ik. En eigenlijk vind ik dat nog. Maar blijkbaar heb ik een afwijkende mening.
Dit is waarom
Als je this is why letterlijk vertaalt naar het Nederlands, dan krijg je “dit is waarom”. Toen ik dat zo rond m’n twaalfde bedacht, vond ik dat grappig, haast aandoenlijk klinken. Wat een armoede! Maar inmiddels hoor en lees ik “dit is waarom” bijna dagelijks. Het is Nederlands geworden, media-Nederlands vooral, want onze nieuwssites en kranten doen zo graag Britse en Amerikaanse collega’s na, dat ze this is why gretig hebben overgenomen, als leenvertaling:
Ik vind het een verbazende leenvertaling, omdat dit Engels (of dit Frans, maar ik denk dat men het van het Engels heeft geleend) helemaal niet korter of helderder is dan het Nederlandse equivalent, en ook niet minder ambigu. Correct Nederlands is het toch niet. Waarom leent men het dán?
Mijn aanvoelen is dat men deze constructie vooral gebruikt in lichtere stukken, in artikelen voor jongeren, of in artikelen waarin iets even wordt uitgelegd in hapklare brokken. De redacteurs lijken te denken dat je met “Dit is waarom” makkelijker binnenkomt bij een publiek dat die redacteurs niet vanzelfsprekend bereiken. Zo bezien is het toch niet veel anders dan dat barse “Daarom!” van de volwassenen tegen hun zeurende kinderen. Er gaat iets van minachting en verveling van uit, maar vooral willekeur.