Boekrecensie: ’n thriller op ’n nep-Texel

Thrillers lees ik eigenlijk nooit. Daar zou ik over kunnen zeggen dat dat uit verhevenheid is, uit dedain voor iets dat geen literatuur is of zo, maar zo zit het niet. Ik heb eigenlijk best interesse in misdaadverhalen. Ik mag bijvoorbeeld ook graag naar Tatort kijken, niet alléén omdat ik daar m’n Duits mee onderhoud. Dat ik nauwelijks thrillers lees komt vooral omdat ik weinig over het genre weet. En goed, dan toch enig dedain: ik voel me in de regel niet erg aangesproken door de manier waarop thrillers in de markt gezet worden. Ik denk dat uitgevers in mij niet hun doelgroep vermoeden.

Verleden week las ik tóch een thriller. Dat kwam door Texel en door mijn vader. Mijn vader komt van Texel, dus dat verband is niet toevallig. “Hier,” zei hij, terwijl hij me het boek, door hem al gelezen, overhandigde, “misschien vind je ’t wat. Maar ’t is wel ’n nep-Texel.” Dat interesseerde me wel meteen, want zeker gaat Texel me aan het hart. De neiging van Texelaars, om alles wat ’n “overkanter” over hun eiland schrijft, grondig (en met argusogen) te willen inspecteren, is mij ook niet vreemd. Zo begon ik aan Drift, een thriller van Peter van Beek.

Drift, een Lone Telander-thriller

De titel, Drift, wordt vergezeld van de aanduiding “een Lone Telander-thriller”. Die aanduiding laat zich lezen als een anglicisme, maar is bij nadere lezing eerder een zeldzame leenvertaling uit het Zweeds. Lone Telander is het vrouwelijke hoofdpersonage, op Scandinavische leest geschoeid, en haar naam klinkt ook zo. Texels is de naam in elk geval niet. Maar goed, dat mag natuurlijk, je wilt als schrijver natuurlijk vermijden dat zo’n kritische eilander lezer zichzelf of ’n familielid meent te herkennen in de naam van je hoofdpersoon.

Die hoofdpersoon nu is ’n eigenzinnig personage, waar de lezer wel plezier aan kan beleven. Ze heeft opmerkelijke gewoonten. Ze rookt tegen beter weten in stug door, geeft niet bijzonder om mooie kleding en ze heeft ’n piercing in haar tong waarmee ze heel de tijd tegen haar tanden tikt. Dat laatste is wel ’n tikje ergerlijk, want Van Beek vermeldt het wel erg nadrukkelijk en wel erg vaak. Maar onhebbelijkheden zijn menselijk. Ook bij de andere personages is aan dit soort menselijke details gedacht, wat aardig is, hoewel ik mij niet aan de indruk kon intrekken dat die details er alleen maar daarom waren: om die personages iets menselijks te geven, wat ze zonder die details niet gehad hadden.

Spanning in stijl

Goed, Drift is dus een thriller. Daar hoort spanning in. Die spanning wordt in het boek op verschillende manieren opgebouwd. In het begin is er de gebruikelijke spanning rond de vraag: “wie is de dader? waarom doet hij dit?” Die spanning wordt extra aangezet door een tijdsdruk die de dader de speurders oplegt, en door de wreedheid van zijn daden. Stilistisch aardig zijn de intermezzo’s waarin de slachtoffers, die een trage dood wacht, aan het woord komen. Warrig is hun gedachtestroom en dat is knap weergegeven, al zorgt het niet direct voor meer inleving.

De eerste spanning verdwijnt vrij snel als het voor de oplettende lezer duidelijk wordt wie de dader is. Niet veel later wordt het ook voor de niet-oplettende lezer nog even uitgelegd. Dan blijft eigenlijk alleen de spanning van de tijdsdruk over, de mogelijke redding van de slachtoffers, maar die spanning wordt verder niet heel overtuigend uitgewerkt. Er komt een andere spanning voor in de plaats: zou de dader het op Lone Telander voorzien hebben? Door die spanning meegesleept schroeft Van Beek het tempo danig op, waarmee hij ook die spanning eigenlijk onuitgewerkt laat. De plot wordt afgewikkeld en dan is het boek uit.

Details voor de oplettende lezer

De oplettende lezer weet misschien iets eerder dan de oppervlakkige wie de dader is, maar veel scheelt dat niet. Van Beek is in Drift zeker scheutig met details, in zijn omschrijvingen en ook in de plot zelf, maar die details zijn vaak red herrings en als ze wél belangrijk zijn, wordt dat niet al te subtiel duidelijk gemaakt. Voor de oplettende lezer zijn er wel foutjes in die details. Ze zijn van het bekende soort: Lone Telander draagt rode sneakers, maar op één moment (op dezelfde dag) zijn het rode hakken geworden. Ze opmerken is ’n vermaak op zich.

Details voor de Texelse lezer

Voor de Texelse lezer is er meer van zulks. Zo wordt een geval in herinnering gebracht van een op Texel gevonden lichaam, door vossen aangevreten. Vossen komen op Texel helemaal niet voor. Zoiets kán dus niet. Ten zuiden van Oudeschild liggen geen landerijen, zoals we lezen in het boek, daar ligt zee. Ook met de boottijd wordt gesjoemeld: de Dokter Wagemaker vaart als “tussenboot” (die op het halve uur van Texel vertrekt), maar was op het moment van schrijven nog de hoofdboot. Als tussenboot had de Teso het Schulpengat ingezet. In een genre dat het moet hebben van zulke details, die aanknopingspunten kunnen zijn, vind ik dat slordig.

Maar het gaat de Texelse lezer natuurlijk niet eens om die details. Het gevoel klopt al niet. Dit boek speelt niet werkelijk op Texel, de personages hebben niks met Texel te maken, ze zijn er alleen toevallig. De Texelse gemeenschap, die vrij hecht is en zeker zou zijn opgeschrikt door de wrede moorden die in Drift worden gepleegd, komt helemaal niet in beeld. Typische termen als “tussenboot” of “Overkant”, die je op Texel zo dikwijls hoort, zijn niet als couleur locale in de stijl opgenomen, wat toch best had gekund. Texel is een bordkartonnen decor, van strand en zee en zeilbootjes. Dat is het nep-Texel waar m’n vader het over had.

Drift – Eindoordeel

Drift is een onderhoudend boek, met de beste bedoelingen geschreven en daardoor bij momenten ook zeker interessant. De auteur laat wat stijlexperimenten toe en heeft z’n personages tenminste wat menselijke trekken gegund. Dat is een goed streven. Maar andere details kloppen niet en het uiteindelijke geheel overtuigt ook niet. Het tempo is niet altijd passend, de spanningsopbouw is onvolkomen, de gangen van de dader zijn ook niet al te geloofwaardig. Uiteindelijk doet dat het boek stranden.
En, anders dan beloofd, het strandt niet op Texel. Ook Texel blijft in Drift niet meer dan een goede bedoeling. Of een commerciële, want ach, die Texelaars, die zo kritisch zijn over al wat er over Texel geschreven wordt, die zijn in elk geval nieuwsgierig genoeg om zo’n roman ook daadwerkelijk te lezen…

• Drift
• Een Lone Telander-thriller
• Peter van Beek
• 2013 De Crime Compagnie
• ISBN 978 94 6109 077 5