Nederlandse literatuur | Plaas' vermannen

Menno Wigman en het kustvolk

1 feb 2018

Eergisteren dacht ik zomaar aan Menno Wigman. Die gedachte heet nu ineens wrang toeval, want vandaag is de dichter dood. Niet zomaar, hij was ziek, maar dat wist ik niet. Toen ik eergisteren aan hem dacht ging ik er nog van uit dat hij lang zou leven. Menno Wigman werd 51.

Dat ik aan hem dacht heeft met mijzelf te maken en met de streek waar ik ben opgegroeid. De Noordkop, de kust daar, Burgerbrug, de polders en de geestgronden, Petten, de zeedijk en de kernreactor. Ik ben onderdeel van het kustvolk waarover Wigman schreef dat het “duurt en duurt”. Ik moest aan zijn gedicht over mijn streek denken omdat ik naar een oud kaartje staarde, Hollands Noorderkwartier in 1300, toen wij hier nog veel meer “een scheur in de natuur” waren dan tegenwoordig, of juist niet, misschien scheurde de natuur toen wel door ons. Hoe Wigman die woorden precies bedoelde, vroeg ik me af. En hoe hij ertoe kwam nu juist over deze streek te dichten.

Ik kan het hem nu niet meer vragen. Dat is voor een gedicht helemaal niet erg, natuurlijk, gedichten mogen mysterieus blijven. Maar voor de dichter is het droevig. Als klein eerbetoon aan hem, en aan mijn streek die hem overleefde, die mij ook zal overleven, hoeveel ik ook “duren” mag, bij dezen zijn gedicht:

ONDER DE REACTOR

Hier is Holland een scheur in de natuur
waar kale mannen redden wat ze redden.
Hier roddelt de reactor vadsig en
verzuurd over een dorp dat leven wil,
het kustvolk dat maar duurt en duurt.

Wie onder de reactor woont verplant
zijn angst of hij vertrekt. En wie hier werkt
buigt met een machtig brein de bliksem bij,
krijgt onvermoeibaar splijtstof klein.

Avond. Op straat gaan slaafs de lichten aan.
Het is ons brein dat geen defecten duldt
en dorp, Bach, bed, stad, ringweg – alles blijft.

In Petten zijn de duurste huizen grijs.
In Petten spookt het van oneindigheid.

Menno Wigman

Wisselsporen in ’t Kooltuintje

13 apr 2017

Onlangs werd ik, als vaste bezoeker van de onvolprezen website Neerlandistiek.nl, attent gemaakt op het bestaan van de nog jonge versvorm wisselspoor. Een wisselspoor is, zo schreef Bas Jongenelen daar, een vers waarbij de tweede regel oogrijmt op de eerste en de derde regel klankrijmt op de tweede. De rijmwoorden kunnen dus “ongelijk / hachelijk /ongeluk” zijn. Meestal is dat middelste rijmwoord een leenwoord, dat ogenschijnlijk rijmt op de eerste regel, maar in werkelijk klinkt als de derde.

Gisteren belandde ik nog eens in het Alkmaarse café ’t Kooltuintje en daar herinnerde ik mij deze versvorm. Die herinnering ontlokte me enige pennenvruchten die natuurlijk vooral aardig zijn voor wie ’t Kooltuintje beter kent, maar ook zonder die context wel als nogal buitenissige voorbeelden van wisselsporen kunnen dienen. Geheel in stijl zocht ik namelijk in ieder vers de grenzen van het genre op, zoals dadelijk zal blijken. Échte wisselsporen zijn het geen van alle…

“Tellen in het Frans, dat vind ik niks,”
zo verzuchtte moedeloos Red Rix,
“ik kom nauwelijks verder dan tot dix!”

Ik ging met pake eens uit rijden.
We kwamen toen in ’t Sallands Wijhe,
riep hij: “ik wist net dat soks bestie!”

In helder Duits weerklonk: “Ich will jetzt saufen!”
maar Wicher, die serveerde hem La Chouffe,
toen was z’n antwoord helaas wel wat stroef.

ja, Wicher en Colin die zochten vertier:
ze vonden in Brussel ’t concert van Garnier.
Van Frans hadden beide alleen geen idee…

Staot ter weer sou ’n toerissie te sake,
sou fàn weit je “This beer here is fake!
seg ik: màn, je bier heit Zonnesteek!”

Ach als dat mooie meisje nou ‘ns vroeg,
om achterop te zitten op m’n Puch…
maar nee hoor, eerlijk, lijkt me dat toch stug.

’n Turk in Vlaanderen maakte mee:
men zei: “e gij! wad een klak, allez!”
hij zei: “nee, dít hier, dat is mijn fez.”

Op zak had ik eigenlijk niet veel
en toch vroeg ik India Pale Ale
ik kon net het bonnetje betalen.

“Wel aan,” zei ik, “genoeg gezeurd
geef mij nog eentje dan van Bird
die zijn het brouwen niet verleerd.

De wisselsporen zijn zonder titel en alle geschreven op 12 april 2017.

Boeken proeven: The Guardian over Nederlandse literatuur

18 jan 2017

De Engelse krant The Guardian, die net als onze kranten ooit ’n meneer was maar sinds ’t internet niet meer, heeft Nederlandse literatuur gelezen. Jawel! Men kijkt over de plas! Nu, die literatuur las men wel in vertaling, uiteraard, ’t kan te mal, maar het is ’n begin. Het gaat om de bloemlezing The Penguin Book of Dutch Short Stories, van onze eigen Joost Zwagerman, wiens droevig verscheiden uiteraard ook vermeld wordt in het artikel.

Opvallender: The Guardian verbindt, bij monde van Jonathan Gibbs, aan die lezing grootse conclusies over Nederlanders en Engelsen:

In the end, though, what’s so rewarding is how it presents us the Dutch and British characters as essentially similar. So too are the two languages, linguistically speaking, when you factor out the very prickly matter of pronunciation. Like us, this is a nation governed by rationality, with a vision of classlessness at its heart. Like us, they see themselves as a sensible compromise between Latin fervour and German dourness.

The Guardian

Met enige goede, of slechte, wil kun je hier de tijdsgeest in zien. Men doet nog ‘ns ’n poging om over de eigen grenzen heen te kijken, maar gebruikt die gelegenheid dan weer om iets over de eigen Britse identiteit te zeggen, iets wat nog vrij platvloers is ook, een aaneenschakeling van clichés over onze taal, over Duitsers en Zuid-Europeanen… Met dan het compliment dat de Nederlanders toch wat op die superieure Britten lijken.

Onze literatuur verdient betere lezers.

Van Muiden naar Weesp

6 jun 2016

Gisteren was een goede dag voor een wandeling. Met de bus hebben mijn vriendin en ik ons naar Muiden laten brengen en van Muiden wandelden we langs de vriendelijke Vecht naar Weesp. Muiden trekt veel bekijks met z’n fraaie middeleeuwse slot, maar als stadsgezicht is Weesp eigenlijk aardiger. De foto’s hieronder zijn meteen maar het afscheid van mijn cameraatje, denk ik, er moet maar ‘ns ’n opvolger komen na al die jaren.

Muiden ligt aan zee, dat wil zeggen, het plaatsje ligt aan de voormalige Zuiderzee. Hier mondde de Vecht uit in het brakke water, zoals de Amstel iets verderop in het IJ uitmondde. Amsterdam en Muiden hebben een vergelijkbare onstaansgeschiedenis, maar omdat Muiden op de grens van de Utrechtse en Hollandse macht ontstond, kon het nooit veel worden. Militair was het wel van belang, de monding van de Vecht werd eerst met het Muiderslot en later met forten verdedigd.

De rivierdijkjes werden de straten van Muiden, met aan één kant, net als bij de Amsterdamse Warmoesstraat, huizen met hun achterkant naar de rivier toe, en aan de andere kant een kade. Verderlezen…

Ward Ruyslinck ging voorbij

5 okt 2014

Mijn vader is ooit een lezer geweest. Hij las als kind elke dag en heel veel, dat heeft hij mij verteld. Tegenwoordig leest hij zelden nog boeken. Wel print hij het internet uit, dat hoort bij zijn generatie.

Toen ik interesse kreeg in de grotemensenliteratuur zocht ik in de boekenkasten thuis naar boeken om mee te beginnen. Er stond ’n Couperus die m’n moeder ooit van haar zus cadeau gekregen had: Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan…. Daar moest ik maar niet mee beginnen, zeiden de grote mensen. Gelukkig stond er ook iets van Ward Ruyslinck en dat hadden we niet gekregen, mijn vader had het boekje zelf gekocht.

Ik heb het boekje uit de kast gepakt en mijn vader er naar gevraagd. Het was een oud bibliotheekboek, “Afgeschreven” stond er, en Het reservaat. Veel had ‘ie er niet voor betaald. Waarom was het er, waarom had hij het gekocht? Verderlezen…

Schrijver in spe

9 sep 2014

Het internet hokt vol schrijvers in spe. Blogsites varen er wel bij, mijn eigen website natuurlijk ook. Ik schrijf wat af. Toch ga ik zelden de weg die andere schrijvers in spe gaan. Zij leuren met hun proza op webfora en googelen zich suf naar nieuwe schrijfwedstrijden, hopelijk wedstrijden waarvan verder niemand heeft gehoord en waar de winkansen dus groter zijn, want literaire wedstrijden zijn loterijen natuurlijk, zo cynisch is de wereld, zeker voor idealistische schrijvers in spe.

Wat maanden geleden overwoog ik ook wanhopig te worden. Er blijkt een website te bestaan waarop je in één oogopslag alle actuele schrijfwedstrijden in beeld krijgt en daartussen vond ik toen iets wat me nog wel aansprak, een poëziewedstrijd voor gedichten over je eigen stad. Ik schrijf nooit gedichten en ik schrijf ook eigenlijk nooit over Alkmaar, dus ik deed mee. Ik schreef een raar gesloten gedicht op een ritme dat ik eerst achterop een bonnetje had ontworpen er gooide er wat naamkunde in, want er wordt te weinig over naamkunde gedicht (en misschien juist te veel over Alkmaar, maar dat wist ik toen nog niet).

Verderlezen…

Gedichter

25 jun 2011

Jolig doolde ik de vaderlandse letteren door, op zoek naar inspiratie voor kolderieke verzen in talen die niet eens meer bestaan. De verveling doet wat met ’n brein dat uitdaging behoeft. Ik las de scabreuze Middeleeuwers nog ‘ns terug, ik bladerde van einde tot begin door Bredero, half mompelend dreunde ik liederen uit Lucifer op en zo vergleed de week. Op vrijdagmorgen viel mijn oog op de naam Mattheus Gansneb Tengnagel.

Een goede gekke dichter heeft ’n gekke naam. Mattheus Gansneb Tengnagel trof ’t, al noemde hij zich in het gewone leven gewoon Tijs Tengnagel en is het niet helemaal zeker of hij dat adellijk klinkende Gansneb er zelf maar tussen had gezet, om zo verwantschap te veinzen met de échte Gelderse adel die zo heette, of dat Tijs werkelijk voluit Gansneb Tengnagel heette. Het is zoiets als het umlautje van Büch.

Verderlezen…

Tag Nederlandse literatuur